Uiterlijk in 2022 moet de gaswinning in Groningen afgebouwd zijn naar een niveau van maximaal 12 mrd kubieke meter per jaar, heeft het kabinet deze donderdag bekendgemaakt. Vervolgens wil de regering de gaswinning “zo snel mogelijk” helemaal beëindigen, met 2030 als richtjaar.
Het kabinet gaat met de aangekondigde afname naar eigen zeggen verder dan het advies van Staatstoezicht op de Mijnen (SODM), dat begin februari had geadviseerd om de gaswinning uit het Groningenveld zo snel mogelijk terug te brengen tot 12 miljard kuub per jaar. Maar ook bij dat niveau blijft volgens de regering de kans op een zware aardbeving bestaan. “Voor het kabinet staat veiligheid voorop en daarom wordt de gaswinning uit het Groningenveld volledig beëindigd”, schrijft de regering in een verklaring.
Verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat het kabinet zich bij het komen tot een besluit de vraag heeft gesteld wat voor Groningse toekomst het kabinet voor zich zag: een toekomst met “een blijvend risico op relatief krachtige aardbevingen, geflankeerd door systematische versterking van gebouwen en herstel van schade, of één waarin de oorzaak van de aardbevingen wordt weggenomen en de veiligheidsvraag vooral betrekking heeft op de overbruggingsperiode”.
Ook de “veiligheidsbeleving” heeft een rol gespeeld in het besluit, stelt Wiebes. Als alleen zou worden toegewerkt naar een niveau van 12 mrd kuub per jaar, en dat niveau zou nog langere tijd vastgehouden worden, neemt volgens de minister wel de kans op aardbevingen af, maar de kracht van een eventuele aardbeving niet. “Dan […] blijft die grote beving een dreigend vooruitzicht voor de inwoners van Groningen”, schrijft de minister.
De volledige beëindiging van gasproductie in Groningen zou rond 2030 bereikt moeten worden. Nu bedraagt de gaswinning uit het Groningenveld nog maximaal 21,6 miljard kuub in een gemiddeld jaar en maximaal 27 miljard kuub in een koud jaar. In 2022/2023 moet dat afgenomen zijn tot 7,5 miljard kuub in een koud jaar. Daarna vlakt het afbouwtempo iets af, en kan de resterende gaswinning in ongeveer acht jaar helemaal stopgezet worden.
Dat de inzet van het kabinet is om in 2030 helemaal geen gas uit Groningen meer omhoog te pompen, wil nog niet zeggen dat dit ook met zekerheid gaat lukken. “De slaagkans, de getalsmatige omvang en de timing van sommige maatregelen” moeten de komende tijd nog nader onderzocht worden, schrijft Wiebes in zijn brief aan de Kamer.
Om er te komen, worden in ieder geval de volgende paden bewandeld: een snelle afbouw van de industriële vraag, afbouw van de export naar met name België, Duitsland en Frankrijk, extra productie en inkoop van stikstof, en verduurzaming van de gebouwde omgeving en de tuinbouwsector. Op al die paden zijn nog wel de nodige hobbels te nemen.
Maar volgens Gasunie, dat via dochterbedrijf GTS het kabinet heeft geadviseerd over hoe de gaswinning zo snel mogelijk omlaag gebracht kan worden, is het nu gepresenteerde tijdpad haalbaar. Sterker nog, volgens het bedrijf kan het als het meezit nog sneller: “Als we kijken naar alle maatregelen die nu in kaart zijn gebracht, dan verwachten wij dat de gaswinning niet alleen vanaf 2022 terug kan naar 12 miljard m3 per jaar, maar dat het mogelijk is om binnen 10 jaar volledig af te bouwen”, stelt Gasunie in een eerste reactie op het kabinetsbesluit.
Geld speelt geen rol
Een van de belangrijkste maatregelen om de snelle afbouw mogelijk te maken, is volgens Gasunie de bouw van een nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek, die in 2022 in bedrijf zou kunnen zijn. Wiebes heeft landelijk gasnetbeheerder GTS reeds de opdracht gegeven de bouw van zo’n fabriek voor te bereiden. Kosten voor de fabriek, die 7 mrd kubieke meter Groningengas zou kunnen vervangen, bedragen ongeveer €500 mln, een bedrag dat via de tarieven van GTS door alle gasverbruikers zal worden betaald.
Ook verwacht GTS tussen de €55 en €200 mln aan aanpassingen in haar netwerk te moeten doen om de snelle omschakeling van de industrie mogelijk te maken -ook deze kosten komen via de tarieven bij alle gasgebruikers terecht.
En dan zijn er nog misgelopen aardgasbaten; als in vier jaar wordt toegewerkt naar een niveau van minder dan 12 mrd kuub per jaar en in 2030 helemaal geen gas meer wordt gewonnen, betekent dit naar alle waarschijnlijkheid dat aardgas ter waarde van vele tientallen miljarden niet gewonnen zal worden. Maar geld speelt in deze geen rol, aldus Wiebes: “Voor de inzet van het kabinet zijn de economische en financiële gevolgen van ondergeschikt belang. De afweging is er één tussen veiligheid en leveringszekerheid, zoals gevraagd door de Raad van State”, schrijft de bewindsman aan de Tweede Kamer.
Niet meer dan nodig
Om de afbouw nog sneller te kunnen realiseren als de vraagkant dat mogelijk maakt, wil Wiebes dat hij de NAM kan opdragen minder gas te winnen dan het op dat moment geldende plafond: “Zodra minder gas nodig is voor de leveringszekerheid, wil ik dat er ook minder gas wordt geproduceerd.” Hiervoor is wel een aanpassing van de Mijnbouwwet nodig, want volgens die wet is het nu nog zo dat een maximaal winningsniveau ook altijd mag worden gehaald, los van de vraag of die hoeveelheid gas in een bepaald jaar echt noodzakelijk is.
Wiebes wil het in de toekomst zo regelen dat GTS hem adviseert over het minimale winningsniveau dat nodig is voor de leveringszekerheid, en dat de minister vervolgens de NAM kan opdragen niet meer dan die hoeveelheid te winnen. Eind mei hoopt Wiebes hiervoor een wetsvoorstel klaar te hebben, zodat deze nieuwe manier van werken volgend gasjaar -dat begint op 1 oktober 2018- al in kan gaan.
Industrie wil wel, maar heeft nog vragen
Om een snellere afbouw van de gaswinning mogelijk te maken, moet het verbruik van gas uit Groningen snel omlaag. Wiebes heeft daarom al in januari en februari brieven geschreven aan 170 industriële grootverbruikers -met in totaal 200 locaties- waarin hij hen laat weten dat zij binnen vier jaar moeten omschakelen naar een andere oplossing. Dat kan bijvoorbeeld door hun installaties om te bouwen zodat zij geschikt zijn voor hoogcalorisch gas, of door een combinatie van elektrificatie, energiebesparing en duurzame warmte.
De grootverbruikers zijn welwillend, volgens belangenbehartiger VEMW. “Er bestaat begrip voor de situatie in Groningen en er is een grote bereidheid om te onderzoeken hoe ze hun vraag naar aardgas van Groningenkwaliteit kunnen uitfaseren”, zegt directeur Hans Grünfeld van VEMW.
Wel moeten er volgens Grünfeld nog veel vragen beantwoord worden om per bedrijf een concreet plan te kunnen maken: “Bestaat de mogelijkheid om over te stappen op hoogcalorisch gas, en zo ja, wanneer en onder welke voorwaarden kan dat gerealiseerd worden? Wat betekent zo’n overstap voor de verleende vergunningen […]? Is er voldoende netcapaciteit beschikbaar als ik ga elektrificeren? Hoe worden de kosten verdeeld? Hoe is de back-up geregeld als ik ga aansluiten op een stoom- of warmtenet?”
Hoewel veel vragen per bedrijf beantwoord moeten worden, ontbreekt het volgens VEMW nog wel aan “gemeenschappelijke uitgangspunten” en een “helder kader waarin de mogelijkheden en meest kosteneffectieve maatregelen worden verkend, inclusief de financiering daarvan”. Pas als dat ‘kader’ er is, kunnen individuele bedrijven een concreet plan maken, stelt de belangenclub. “Wij zijn bereid om met het ministerie gesprekken aan te gaan om tot een kader te komen, en daarmee de weg te openen voor de minister om tot concrete invulling te komen met de bedrijven.”
GroenLinks wil garanties
Over het algemeen wordt vanuit politiek, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties positief gereageerd op het kabinetsbesluit. Wel zijn kritische kanttekeningen te horen over de haalbaarheid, de kosten of de manier van uitvoeren. Zo stelt Milieudefensie dat er nog te weinig maatregelen worden genomen om het gebruik van gas terug te dringen: “Er wordt vooral overgeschakeld op importgas met nieuwe stikstoffabrieken”, zegt Jorien de Lege van Milieudefensie. “Op deze manier houden we onze gasverslaving nog tot 2050 in stand.”
GroenLinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren is blij met de voornemens, maar heeft donderdag wel direct een debat aangevraagd omdat zij van Wiebes wil weten wat voor garanties hij kan geven dat de plannen ook gaan slagen: “Groningers moeten er zeker van kunnen zijn dat het niet bij plannen blijft, maar dat de afbouw van de gaswinning snel werkelijkheid wordt.”
Bron: David Duijnmayer • Energeia, 29 maart 2018