De komende drie jaar gaan 200.000 sociale huurwoningen van het aardgas af mits de overheid garanties geeft. Dat stelt voorzitter van de koepel van woningcorporaties Aedes, Marnix Norder. In een interview met Energeia vertelt hij over het van gas los krijgen van huurwoningen.
In het ontwerp-Klimaatakkoord is afgesproken om de komende drie jaar 100.000 sociale huurwoningen van het aardgas te krijgen. Deze eerste bulk aardgasvrije woningen wordt ‘de startmotor’ van de energietransitie in de gebouwde omgeving genoemd. Het is de bedoeling om te experimenteren met grootschalig en snel woningen van het gas afhalen, zodat voorbeeld doet volgen.
Na een inventarisatie onder de leden heeft Norder van die 100.000, 200.000 gemaakt. “Ongeveer vijftig tot zestig corporaties, verspreid over het land, hebben aangegeven in totaal 200.000 woningen van het aardgas af te kunnen en willen halen.”
Deze woningen zullen volgens Norder met name op een warmtenet aangesloten worden. Daarom wil hij dat de overheid garanties geeft over een gelijkblijvend warmtetarief en warmteproducenten hun risico’s niet afwentelen op woningcorporaties. “Als we de garanties niet krijgen, dan gaan we niet van start met de startmotor.”
Waarom is een gelijkblijvend warmtetarief zo’n harde eis?
“Mensen gaan zich anders tegen het warmtenet verzetten. Wat je krijgt is dat veel mensen zeggen: het gaat me te snel deze energietransitie, ik vind het onzin. Dat zie je nu al, de gele hesjes in Frankrijk, de Forum voor Democratie-stemmers. Accepteren van ingrijpende wijzigingen in hoe we wonen en leven, daarin voelen mensen zich niet altijd in meegenomen. Dat zijn ook dikwijls mensen die in onze sociale huurwoningen wonen. Als zij zien dat warmtenetten duur zijn en een hoop gedoe, als dat het beeld is, dan hoeven we niet te beginnen aan verduurzaming. Daarom moet het product kloppen en daarom moet de betaling kloppen.”
Waar wilt u het warmtetarief op baseren als u de gasreferentie los wil laten?
“Dat weten we nog niet. Je kunt het op verschillende manier bedenken en berekenen. Het kan op basis van de elektriciteitsprijs. Je kunt ook zeggen laat het Nibud berekenen wat een redelijk deel is dat je aan energie uitgeeft. Je kunt ook zeggen dat we het voor een paar jaar vastzetten en daarna opnieuw kijken naar een nieuwe referentie. Eén ding is helder, de huidige gasreferentie maakt warmtenetten minder populair.”
Hoe wilt u een redelijke rendement voor warmteneteigenaren blijven garanderen als u de prijs vastzet?
“Hoeveel rendement moet je maken op een warmtenet? Ik weet dat ze zeggen dat het rendement laag is, maar dat valt wel mee.” Het aanleggen van een nieuw warmtenet, daar is lastig goed rendement op te maken. “Hoeveel rendement moet je hebben? Het is geen commerciële activiteit, kom op. Het leggen van de waterleiding is toch ook niet commercieel. Als je het aan marktpartijen overlaat, moet je marktwerking organiseren. Als je het aan een monopolist overlaat, dan moet het gereguleerd zijn.”
Wilt u het aan de overheid overlaten?
“Je kunt het in samenwerking met de overheid doen, zoals gebeurt bij sommige warmtenetten met geothermie. Je kunt er verschillende vormen in hebben, maar als het iets is wat marktgestuurd is, dan moet er meer marktwerking zijn dan nu het geval is.”
Wat is de andere eis om te beginnen met de startmotor?
“Het vollooprisico wordt op woningcorporaties afgewenteld. Op het moment dat een warmtenet wordt uitgerold in een wijk, is het de vraag wie zich allemaal aan zal sluiten op het net. Met name het risico dat particuliere eigenaren zich uiteindelijk niet laten aansluiten, wordt op ons afgewenteld. De aansluitkosten voor woningcorporaties [die zich als eerste laten aansluiten, red.] zijn hierdoor hoog, tussen de €5.000 en €10.000. Dat vinden wij niet acceptabel.”
Om te mogen verbouwen is 70% instemming nodig vanuit de huurders. Ook dat kan een belemmering voor de startmotor zijn. Kunt u inschatten hoeveel corporaties eruit gaan komen met hun huurders?
“We hebben een sociaal huurakkoord gemaakt met de Woonbond. Daarin staat wat er van een huurder, ook financieel, gevraagd mag worden per energielabelstap. Er kan altijd nog een individuele huurder naar de rechter gaan, maar als de huurdersorganisaties zeggen: dit wordt geadviseerd om dit te doen, is het wel logisch om daarin mee te gaan. Daarom verwacht ik dat we er in de meeste gevallen wel uit zullen komen.”
U spreekt veel over kosten voor corporaties en garanties die afgegeven moeten worden, maar hoe garandeert u aan de huurders dat de woonlasten gewaarborgd blijven?
“Het verhaal is vaak dat de woonlasten dalen of gelijk blijven. Je betaalt iets meer huur, maar veel minder energiekosten. Dat verhaal moet in de praktijk wel kloppen en het klopt niet als de prijs van warmte omhoog gaat. Ook daarom willen we de garantie van een gelijkblijvend tarief. Beloven is altijd iets waar je voor op moet passen of je dat waar kan maken, maar ik vind wel dat je bepaalde garanties moet kunnen geven. Voor ons geldt het ook als wij de garantie niet krijgen dan gaan we niet aan de start met de startmotor.”
Kunt u een beeld geven van wat corporaties nu al doen?
“Ik hoor nu heel veel no-regret maatregelen. Goed isoleren naar label A, daar krijg je nooit spijt van. Verder wordt het maatwerk. Je hebt corporaties die vinden dat ze zo snel mogelijk moeten verduurzamen en je hebt corporaties die meekijken met wat er gebeurt en corporaties die het gedoe vinden en nog heel lang wachten.”
Wanneer gaan de corporaties die hebben aangegeven die 200.000 aardgasvrije woningen te kunnen leveren aan de slag?
“Dat gaat per wijk, per buurt en per corporatie dat doen we niet centraal. Het idee is dat we die 100.000, en ik hoop 200.000, dat we daar snel besluiten over nemen en de eerste echte fysieke handelingen binnen drie jaar worden gedaan. Wat we proberen te doen is opschaling van enkele woningen in een pilot naar honderden woningen in één keer. Laten we gewoon aan de slag gaan en dan gaan we gewoon ervaring opdoen.”
Aedes wil warmtetarieven bevriezen
Aedes, Vereniging Eigen Huis en de Woonbond pleiten voor het bevriezen van het warmtetarief tot de gasreferentie is losgelaten.
Op dit moment wordt het maximale tarief dat warmteleveranciers voor hun warmte mogen vragen, ieder jaar bepaald door de Autoriteit Consument en Markt (ACM). De ACM doet dat aan de hand van het Niet-Meer-Dan-Anders principe, waarbij warmte niet meer mag kosten dan aardgas. Het laatste jaar is er kritiek op deze gasreferentie, met name omdat de prijs van aardgas en de belasting op aardgas stijgen. Hierdoor stijgt het warmtetarief ook. Critici menen dat de prijs voor duurzame warmte niet meer gebaseerd moet worden op een fossiele warmtebron.
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) vindt ook dat de gasreferentie verouderd is. Hij is van mening dat de warmteprijs gereguleerd moet blijven, maar ziet nog geen oplossing voor een andere referentie dan aardgas. Wiebes stelt dat de kans bestaat dat bij loslaten van het gastarief, warmteneteigenaars hun prijzen omhoog zullen gooien om een laag rendement.
Bron: Energeia, Orla McDonald