Minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) geeft gemeenten de mogelijkheid om inwoners van het aardgas af te sluiten. Dat blijkt uit publicatie van de Wet tot wijziging van de Crisis- en herstelwet afgelopen dinsdag. Voorlopig geldt dit alleen voor “proeftuinen en herstructureringsgebieden”. Gemeenten riepen de minister eerder al op hen deze bevoegdheid te geven, omdat verduurzaming anders vastloopt.
De Crisis- en herstelwet is tijdens de bouwcrisis in het leven geroepen om, onder bepaalde omstandigheden, af te wijken van regels voor ruimtelijke ontwikkeling. Het is de voorloper van de toekomstige Omgevingswet en moet versnelling in de bouw, maar ook duurzame ontwikkeling aanjagen. Ondanks dat het een tijdelijke crisiswet is, is hij inmiddels al zo lang van kracht dat hij eigenlijk functioneert als een normale wet.
Einddatum aardgas
Deze wetswijziging moet duurzame ontwikkeling faciliteren. Eén van de belangrijkste aanpassingen is dat het voor gemeenten mogelijk wordt om een einddatum te stellen waarop gasaansluitingen van bestaande gebouwen afgekoppeld worden. Met andere woorden, gemeenten kunnen in het bestemmingsplan van een wijk opnemen dat de wijk op een bepaalde datum van het gas afgaat, of inwoners dat nu willen of niet.
Wel is het zo dat de wetswijziging voor nu alleen geldt voor “proeftuinen en herstructureringsgebieden”. Desalniettemin maakt minister Ollongren het voor het eerst mogelijk verplicht af te sluiten van aardgas in de bestaande bouw. In juli 2018 verviel de gasaansluitplicht voor nieuwbouw, waarmee nieuwbouw niet langer op aardgas wordt aangesloten.
Het idee voor het opnemen van deze bevoegdheid voor gemeenten komt van Tweede Kamerleden Carla Dik-Faber (ChristenUnie) en Jessica van Eijs (D66). Zij vinden het belangrijk dat gemeenten de regie krijgen in het gasloos maken van de gebouwde omgeving, maar zien dat gemeenten hierin “belemmeringen ervaren”. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gaf eerder al aan dat met “overtuigingskracht alleen” bewoners niet van het aardgas afgaan. De VNG riep minister Ollongren daarom op door middel van deze wetswijziging gemeenten bevoegdheid te geven een alternatief voor warmte af te dwingen.
Alleen voor experimenten
Het is niet zo dat gemeenten nu gelijk massaal van aardgas kunnen afsluiten. Eerst is er nog onderliggende regelgeving nodig in de vorm van een experimenteerbepaling. Wat bijvoorbeeld al duidelijk is, is dat de mogelijkheid voor afsluiten van aardgas voorlopig alleen gaat gelden voor “proeftuinen en herstructureringsgebieden”. De minister zelf zal bepalen welke gebieden zo’n status krijgen.
In Nederland zijn er op dit moment 32 wijken in verschillende gemeenten aangewezen om als “proeftuin” te dienen voor aardgasvrije experimenten. Al die wijken hebben subsidie toegekend gekregen en experimenteren met verschillende vormen van warmtealternatieven, zoals warmtepompen, groengas en warmtenetten. Voor deze gemeenten wordt het dus mogelijk om in de bestemmingsplannen van deze wijken een einddatum voor aardgas op te nemen.
Ondanks dat het in eerste instantie alleen gaat om experimenten, is de wetswijziging wel degelijk van groter belang. Minister Ollongren zet voor het eerst een stap richting een verplichte afsluiting van aardgas in de bestaande bouw. De Crisis- en herstelwet is een voorloper op de nieuwe Omgevingswet, die in 2021 in werking treedt en waarin nieuwe regels omtrent het opstellen van bestemmingsplannen wordt opgenomen. Met het initiatief dat de minister nu neemt, zet zij de deur open om in de Omgevingswet definitief een regierol voor gemeenten op te nemen om huishoudens van aardgas af te sluiten.
Bron: Energeia, Orla McDonald