Na een aantal rumoerige weken waarin coalitiepartijen ruzieden over het Klimaatakkoord, zijn de gemoederen voor even bedaard. Tijdens een lang debat in de Tweede Kamer sloegen de betrokkenen dinsdagavond een heel wat kalmere toon aan: de doelen staan overeind, er zijn geen taboes en de rekening voor de burger zal niet te veel stijgen. Nu is het wachten op de doorrekeningen.
Aanleiding voor het debat waren de recente uitspraken van VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff in De Telegraaf. In felle bewoordingen verklaarde hij tegen de maatregelen uit het Klimaatakkoord te stemmen als die zouden leiden tot te hoge kosten voor particulieren. Tegenstanders van ingrijpende maatregelen voelden zich eindelijk gehoord, terwijl voorstanders van een stevig akkoord vreesden voor verwatering. Ed Nijpels noemde de uitspraken “denigrerend”. Met zalvende woorden hebben premier Mark Rutte en partijgenoot Dijkhoff zelf de plooien nu weer gladgestreken: voorlopig wijzen alle neuzen min of meer dezelfde kant op.
49, 55, 45 of 40
Het ruim zes uur durende overleg leverde verder weinig nieuwe inzichten op. Nog altijd is het niet helemaal duidelijk welk percentage aan CO2-reductie het kabinet nu precies nastreeft. Officieel is dat 49% in 2030, terwijl intussen in EU-verband gelobbyd wordt voor een ophoging naar 55%. Maar die doelen zijn volgens de uitleg die Rutte aan het regeerakkoord geeft niet in beton gegoten. Indien het EU-gemiddelde lager uitvalt en er geen kopgroep met omringende landen gevormd kan worden, zal Den Haag een minder ambitieuze koers gaan varen.
“Als het niet lukt Europa op die 55% te krijgen, zullen wij een kopgroep proberen te vormen met omringende landen”, zei Rutte in het debat. “Uiteindelijk doen we het Europees gemiddelde of wat er uit die kopgroep komt. In the worst caseis dat het Europees gemiddelde. Dat zou strikt genomen ook onder de 49% kunnen zijn. Ik verwacht dat niet, omdat nu alle opgetelde Europese plannen al leiden tot 45% reductie. Dus het zou me verbazen als we niet ten minste tot die 49% kunnen komen. Daar heb ik wel goede verwachtingen van, maar ook daar geen resultaatverplichting.”
Dat roept vragen op over de status van het Klimaatakkoord. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) heeft altijd gezegd dat de maatregelen daarin moeten optellen tot een emissiereductie van 49% – de planbureaus onderzoeken nu of dat ook daadwerkelijk het geval is. Die voorwaarde geldt nog steeds, zo stelt het kabinet. Maar als het aan VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff ligt, ontstaat er een nieuwe situatie als de EU later dit jaar op een lager percentage uitkomt en er geen kopgroep met andere voorlopers gevormd kan worden. “Dan moet je opnieuw bekijken wat verstandig is om te doen als Nederland.
Premier Rutte: “De kans dat Den Haag veel medestanders vindt om de lat op 55% te leggen, lijkt overigens niet heel groot. De resultaten van de lobby van Rutte zijn naar eigen zeggen “mager”. Op dit moment heeft alleen Zweden zich achter deze ambitie geschaard. Een groep van vijf lidstaten is het wel met Nederland eens dat het doel in elk geval hoger moet worden dan 40%. Daar staat tegenover dat Duitsland, een van de meest invloedrijke lidstaten, zich afwijzend heeft uitgelaten over een voorstel van de Europese Commissie voor een verhoging tot 45%. Rutte: “We werken er vreselijk hard aan.”
Met de uitleg van Rutte/Dijkhoff over het CO2-doel is er binnen de coalitie in elk geval overeenstemming tussen VVD en CDA. Op de ochtend van het debat schreven de twaalf CDA-lijsttrekkers van de provinciale kandidatenlijsten in een opinie in De Telegraaf dat zij het Klimaatakkoord op vier punten zullen beoordelen. Eén daarvan is dat er in de Europese Unie een gelijk speelveld moet zijn. Of ook de regeringspartijen ChristenUnie en D66 een lager doel dan 49% accepteren, zal moeten blijken. D66-leider Rob Jetten zei dinsdag dat de Nederlandse CO2-uitstoot in 2030 gehalveerd moet zijn – en dan gaat het toch echt om een reductie van rond de 50%.
CO2-heffing
Het debat ging ook over een van de meest omstreden onderdelen van het ontwerp-Klimaatakkoord, de bonus-malusregeling voor de industrie. Volgens dit systeem worden bedrijven die hun CO2-uitstoot reduceren beloond, terwijl lakse ondernemingen op een boete kunnen regelen. Volgens een deel van de oppositie levert dit idee echter te weinig resultaat op en is de uitvoering ervan ingewikkeld. Net als de milieubeweging pleiten veel fracties daarom voor een algemene CO2-heffing. De PVDA heeft hier eerder al een voorstel voor ingediend, dat nu wordt doorgerekend.
PVDA-leider Asscher: “Er is consensus aan het ontstaan dat als je het op een verantwoorde en eerlijke manier wil doen, de vervuiler zal moeten betalen”, aldus sociaal-democraat Lodewijk Asscher. “Daar is een instrument voor dat in meer dan dertig landen gebruikt wordt en dat heet de CO2-heffing. Toch is dit niet meegegeven aan de klimaattafels. Daar is dus een taboe. Klaas Dijkhoff zei net dat het doet denken aan de dividendbelasting. En inderdaad, er lijkt een lobby te zijn om alles te doen, behalve wat heel erg logisch is en wat nodig is voor het draagvlak.”
Daarop verklaarde Rutte dat er wat hem betreft geen taboes zijn. Dit betekent dat, indien er uit de doorrekeningen blijkt dat het idee van Asscher beter werkt dan het plan uit het akkoord, de weg vrij is voor een CO2-heffing. Voorwaarde is wel dat het leidt tot een CO2-besparing van minstens 14,3 megaton en geen verlies van werkgelegenheid in Nederland tot gevolg heeft. Wat dat betreft gaf de premier vast een winstwaarschuwing. Hij is ervan overtuigd dat de bonus-malusregeling de beste garantie is voor het behalen van de gewenste reductie zonder dat bedrijven (en daarmee banen) wegtrekken.
Energierekening
De discussie over de CO2-heffing moet natuurlijk gezien worden in het licht van de lastenverdeling tussen burgers en bedrijfsleven. Eigenlijk zijn alle fracties bezorgd over wat het Klimaatakkoord zal betekenen voor huishoudens, zeker aangezien de energierekening nu al flink is gestegen terwijl aan de uitvoering van de maatregelen nog moet worden begonnen. Met de verkiezingen voor de Provinciale Staten (maart) en het Europees Parlement (mei) in aantocht, wil geen enkele partij de schuld in de schoenen geworpen krijgen voor extreme lastenverhogingen.
Minister Wiebes, ook aanwezig tijdens het debat, memoreerde dat hij recent heeft toegezegd met die blik nog eens de Opslag Duurzame Energie (ODE) onder de loep te nemen. De ODE is, zoals de naam al verraadt, een opslag op de elektriciteits- en gasrekening om projecten op het gebied van hernieuwbare energie te stimuleren. Op dit moment worden deze gelden voor de helft door particulieren en voor de helft door bedrijven opgebracht. Wiebes gaat nu bezien of die verhouding wellicht kan wijzigen, misschien al per 2020, in het voordeel van huishoudens. Nog voor de zomer komt hij met conclusies.
PVV-leider Wilders: Een aantal partijen op de flanken heeft daar op voorhand weinig vertrouwen in. Met name PVV en Forum voor Democratie betogen dat het kabinet de burger met miljarden euro’s aan kosten opscheept, zonder dat daar een meetbaar klimaateffect tegenover zou staan. “Dit is geldklopperij, ideologische geldklopperij, die linksom of rechtsom, of het nou via bedrijven of via de burgers gaat, door die patsers van de VVD bij de burgers zal worden neergelegd”, zo vindt PVV-leider Geert Wilders. “Dat moeten we niet doen.” Ook de SP, dat zich overigens niet laat zeggen geen hart voor het klimaat te hebben, heeft er weinig fiducie in dat de burger wordt ontzien.
Beproefd middel
Al met al is de stand van zaken rondom het Klimaatakkoord niet wezenlijk veranderd door het debat. Het is nu vooral wachten op de doorrekeningen van de planbureaus, die op 13 maart worden verwacht. Vanaf dat moment is het goed mogelijk dat de strijd weer zal oplaaien. De provinciale verkiezingen hebben precies een week later plaats en dat betekent dat er voor partijen maar weinig tijd is om zich te profileren. Een flink robbertje vechten is daar een beproefd middel voor.
Bron: Energeia