De woningcorporaties hebben de plannen klaar liggen om 2,1 mln socialehuurwoningen in 2050 CO2-neutraal te maken. Er hangt wel een prijskaartje aan van EUR 108 mrd. De vraag is: wie gaat dat betalen? De corporaties in ieder geval niet, zei Aedes-voorzitter Marnix Norder bij de presentatie van de plannen.
Het is geen toeval dat woningcorporatiekoepel Aedes deze dinsdag de plannen presenteerde, net zo min als het toeval is dat samenwerkingsverband Stroomversnelling dezelfde dag een position paper publiceerde, of dat Bouwend Nederland-voorman Maxime Verhagen een paar dagen geleden in vakblad Cobouw zijn ongenoegen uitte over de eenzijdige focus op energieneutrale woningen. Het hangt allemaal samen met de onderhandelingen over het Klimaatakkoord, en dan specifiek de sectortafel Gebouwde Omgeving. Daar was namelijk gevraagd om vandaag met conceptvoorstellen te komen.
Essent
Dat hebben de organisaties zich in de oren geknoopt. Aedes en Stroomversnelling deden een voorzet. Zelfs energiebedrijf Essent deed nog een duit in het zakje met twee onderzoeken door bureau Kantar TNS, waaruit bleek dat Nederlanders weliswaar het belang inzien van de energietransitie, maar zich niet gekend voelen in de uitvoering, en dat ook het midden- en kleinbedrijf weliswaar welwillend is, maar kennis ontbreekt en ondernemers zien op tegen de kosten die de transitie met zich meebrengt. Beide rapporten zijn aan sectortafelvoorzitter Diederik Samsom aangeboden.
Maar wat wil Aedes nu eigenlijk? Het antwoord is simpel: geld. De corporatiekoepel heeft aan alle leden gevraagd om een routekaart in te vullen hoe het eigen woningbezit in 2050 CO2-neutraal zou kunnen zijn. 87% van de leden heeft aan de oproep gehoor gegeven, en die plannen zijn bij elkaar opgeteld, en geëxtrapoleerd voor het totale woningbezit van de corporaties. Daar rollen vier scenario’s uit, die variëren van maximale binnenisolatie tot aan volledige Nul-op-de-meter-renovatie, met een totaal prijskaartje van EUR 108 mrd tot aan 2050.
Dat geld hebben de corporaties niet, stelt Aedes-voorzitter Norder. Tenminste, niet als zij ook moeten voldoen aan de eisen van beschikbaarheid en betaalbaarheid van de woningen. In de recente Woonagenda -waarin geen woord aan verduurzaming is gewijd en die volgens Norder “op gespannen voet” staat met de duurzame ambities- is bovendien afgesproken om het aantal te bouwen huizen te versnellen. Maar belangrijker nog is dat de belastingdruk voor corporaties de komende jaren gaat stijgen. Enerzijds door de verhuurdersheffing, waar de corporaties al sinds de invoering tegen ageren, anderzijds door de invoering van nieuwe, Europese regelgeving die ten doel heeft belastingontwijking van multinationals tegen te gaan, maar die ook de corporaties flink raakt.
“Lastenverzwaring en tegelijkertijd investeren gaat niet”, stelt Aedes-voorzitter Norder. “Feiten zijn niet altijd handig of fijn, maar dit is wel hoe het zit.” Hij vraagt het kabinet om met een voorstel te komen hoe deze spagaat op te lossen. Dat moet een langjarig en over kabinetten heen voortbestaand “financieel akkoord” zijn. “Onzekerheid over harde financiële afspraken betekent onvermijdelijk dat de corporatiesector haar bijdrage niet zal garanderen”, staat in het position paper te lezen.
Energieprestatievergoeding
Nu is het wel zo dat Aedes de cijfers in het position paper, zoals wel vaker in een lobby-stuk, naar zich toerekent. Zo gaat de koepel uit van een gemiddelde prijs voor een Nom-renovatie per woning van EUR 60.000 tot aan 2050, terwijl in 2015 Stroomversnelling al met EUR 70.000 rekende per woning. Corporatie Mitros’ Utrechtse flatmettoekomst wist in 2016 bouwers te vinden voor een prijs van EUR 75.000 per woning. Het lijkt dus aannemelijk dat die kosten de komende 32 jaar harder zullen zakken dan Aedes in haar stukken aanneemt.
Het vervallen van de belastingdruk zou op zich al voldoende zijn om de verduurzaming mogelijk te maken, zegt Norder, maar “het kabinet moet ook de salarissen van het onderwijspersoneel en de politie betalen”. Een tweede “bouwsteentje” om de verduurzaming betaalbaar te krijgen is door niet langer te kijken naar kale huur, maar naar totale woonlasten. Energiekosten zouden dan onderdeel kunnen uitmaken van de servicekosten. Op die wijze kunnen corporaties de investeringen in de woning terugverdienen zonder dat de kosten voor de huurder stijgen. Dat klinkt inderdaad als de energieprestatievergoeding, bevestigt Norder. “Ik sta positief tegenover een EPV-achtige manier van denken.” Nu geldt die alleen voor investeringen in zeer energiezuinige woningen, maar van Aedes zou ook investeringen in isolatie daar prima onder kunnen vallen.
Het EPV kwam oorspronkelijk uit de koker van samenwerkingsverband Stroomversnelling, net als overigens het Nom-concept dat nu door de corporaties wordt omarmd. Ook Stroomversnelling heeft een position paper, met daarin weinig nieuws. Ook deze beweging hamert op woonlastenneutraliteit, en wil dat wettelijk vastleggen. Bewoners moeten worden betrokken en geënthousiasmeerd voor de verduurzaming. En ook Stroomversnelling heeft naar de kosten gekeken: de koploperbeweging wil een SDE+-achtige subsidietender voor het verduurzamen van gebieden om zo de kosten snel naar beneden te brengen en een koppeling tussen de energiebelasting en de CO2-uitstoot van energiebronnen.
Stroomversnelling en Bouwend Nederland
Bouwend Nederland-voorman Maxime Verhagen stelde op basis van een onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw dat een eenzijdige focus op energieneutrale woningen niet haalbaar zou zijn in 2030. De enorme kosten zouden een negatief effect hebben op de opgave om de Nederlandse gebouwen te verduurzamen. Mits de geleverde energie duurzaam is, hoeven woningen en gebouwen helemaal niet volledig zelfvoorzienend te worden, stelde Verhagen in vakblad Cobouw, en is een energielabel B voldoende. Dat is niet in tegenspraak met de ambitie van Aedes om in 2050 CO2-neutraal te zijn, aldus Aedes-voorzitter Norder, al wilde hij zich niet direct aansluiten bij de uitspraken van mede-belangenorganisatie. Ook de corporaties gaan ervan uit dat een deel van het bezit nog extern energie zal betrekken -bijvoorbeeld duurzame warmte via warmtenetten of stroom van de windparken op zee.
Voor de zomer moet het Klimaatakkoord op hoofdlijnen klaar zijn.
Bron: Energeia, Katrijn de Ronde