De energiemarkt bevindt zich nog steeds in een onzekere en onrustige periode. Kregen we in 2021 al te maken met enorme prijsstijgingen en recordprijzen, in de eerste helft van 2022 heeft deze trend zich doorgezet. De oorlog in Oekraïne heeft een grote impact op de prijsvorming. Geopolitieke spanningen houden de energiemarkt dagelijks bezig, waarbij over en weer sancties over het gas worden afgeroepen.
Wat zijn de belangrijkste factoren voor de recordprijzen in gas en elektra? En hoe ziet de nabije toekomst eruit? We zetten alle obstakels en kansen u op een rij.
3 BELANGRIJKE FACTOREN VOOR RECORDPRIJZEN
- Olieprijs ruim 50% gestegen
De olieprijs is dit jaar al met meer dan de helft gestegen. Eerst trok de olievraag vooral aan door minder coronarestricties wereldwijd. Na de Russische invasie kwam de olieprijs boven de 100 $/vat te liggen. Door de aanhoudende krapte in het aanbod zit de olieprijs stevig in het zadel. De verwachting is dat hierin op de korte termijn weinig verandert.Wel heeft de OPEC+ groep besloten om de olieproductie sneller op te voeren in juli en augustus. Doordat de olieproductie tijdens de pandemie sterk moest worden afgeschaald, is het oliekartel tot nu toe voorzichtig in het opendraaien van de oliekranen. Tegelijkertijd moet vermeld worden dat eigenlijk alleen Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten enige reservecapaciteit hebben binnen de OPEC+ groep.
Rusland maakt geen deel uit van de OPEC, maar behoort wel tot de top drie van olieproducenten wereldwijd. Door de Europese boycot valt de Russische olie-export straks (gedeeltelijk) weg. Hoewel sommige Russische olie nog wel de weg naar de markt zal vinden, zullen hindernissen in het exporttraject leiden tot een nettoafname van de export. Sancties op het verzekeren van Russische olietransporten zullen de export moeilijker maken en de prijs ondersteunen. Dat zal vooral het geval zijn bij een aantrekkende olievraag van Chinese kan door minder coronarestricties.
- Rusland levert steeds minder gas
Nu Rusland de gasleveringen via de Nordstream met ongeveer 60% heeft teruggebracht, is de situatie op de Europese gasmarkt kritisch. De 2023-prijs voor aardgas is inmiddels omhooggeschoten naar boven de 97 €/MWh. Dit is het hoogste prijsniveau sinds de handel in dit contract werd gestart in 2018. In de afgelopen tien jaar bereikte de totale Russische gasexport richting Europa nog nooit zo’n laag niveau.Dat Rusland contractpartijen Polen, Bulgarije, Finland, Denemarken en Nederland van het gas afsloot, was weliswaar zorgelijk maar niet direct kritisch voor het Europese gassysteem. Het gezamenlijk volume van genoemde landen vormde namelijk slechts zo’n 20% van de totale Russische gasexporten. Nu de grote Duitse, Italiaanse en Franse importeurs niet de hoeveelheden aardgas ontvangen die ze wensen, rijst de vraag of Europa haar gasbergingen nog wel kan vullen. Of spannender nog: of tijdens komende winter wel aan de vraag kan worden voldaan.
De onzekerheid op de gasmarkt kan waarschijnlijk nog maanden aanhouden en invloed hebben op de prijsontwikkeling. Nieuwe records in de energieprijzen liggen voor de hand, zeker als de toevoer nog verder wegvalt of stil komt te liggen. Met “ons product, onze regels” dreigde Rusland eerder al de gaskraan dicht te draaien. Deze week waarschuwde zelfs het Internationaal Energie Agentschap (IEA) om serieus rekening te houden met een complete Russische exportstop voor Europa.
- Kolenprijzen 25% hoger na bekendmaking noodplannen
Nederland, Duitsland en Oostenrijk hebben inmiddels besloten om de kolencentrales weer volop te laten draaien. Ze willen de vraag naar aardgas bedoeld voor elektriciteitsproductie drastisch terugdringen, zodat er meer gas overblijft om de Europese gasbuffers de komende maanden te vullen.Deze noodmaatregelen en het weer opstarten van veel kolencentrales om de leveringszekerheid te waarborgen, heeft de prijs van kolen flink doen stijgen. Sinds het bekendmaken van de noodplannen ligt de kolenprijs al 25% hoger. Per augustus komt er nog een extra hobbel bij: vanaf dan mag Europa geen Russische kolen meer importeren vanwege sancties. Voor het complete beeld: in 2019 betrok Europa nog 47% van haar kolen van Rusland. Het gaat dus om enorme importhoeveelheden, en dat op een markt die al redelijk krap is.
HOE ZIET DE NABIJE TOEKOMST ERUIT?
Voor Europa geldt dat ongeveer 20% van de Europese elektriciteitsproductie uit aardgas komt. Voor Nederland ligt dit percentage 2,5 keer hoger! Het zou dan ook mooi zijn, wanneer we nu een extra beroep konden doen op bijvoorbeeld kerncentrales en waterkracht. Helaas zijn de Franse kerncentrales nu minimaal beschikbaar (51%). Ook hebben in Noorwegen en de Alpenlanden de waterreservoirs nog nooit zo laag gestaan.
Alles opsommende, lijken lagere elektriciteitsprijzen er voorlopig niet in te zitten. Oplopende brandstofprijzen kunnen de elektriciteitsprijzen zelfs nog verder opdrijven. Dat kan zeker gebeuren wanneer de dagen straks weer korter worden: de energie geproduceerd door zonnepanelen, neemt na de zomer weer af.