Laat minimaal 70% van de woningeigenaren instemmen met het aardgasvrij maken van de wijk, voordat je als gemeente er concreet mee aan de slag gaat. Klimaatstichting Hier en Energiewerkplaats Fryslân schetsen deze mogelijke aanpak in hun publicatie over de bekostiging van lokale warmtenetten.
In 2050 moet heel Nederland aardgasvrij zijn. Op weg daarnaartoe moeten gemeenten dit jaar nog hun Transitievisie Warmte publiceren. In de visie moet staan welke wijk wanneer van het aardgas afgaat. Ook moet de gemeente aangeven welke vorm van duurzame verwarming daartegenover staat. In wijkuitvoeringsplannen moeten de concrete stappen naar realisatie vervolgens worden beschreven.
Klimaatstichting Hier en Energiewerkplaats Fryslân stellen voor om voorafgaand aan de realisatie – net als bij grootonderhoud en renovaties door corporaties – 70% van de woningeigenaren met het wijkuitvoeringsplan te laten instemmen. Door hen vroegtijdig te betrekken, wordt voorkomen dat het project later vertraging oploopt, zo menen klimaatstichting en energiewerkplaats.
Wijkbewoners betrekken
Dat bewonersparticipatie het draagvlak in de wijk vergroot, blijkt uit bewonerstevredenheidsonderzoek voor het Programma Aardgasvrije Wijken. Initiatieven in wijken waar bewoners meepraten, scoren veel beter.
Wat moet je als gemeente dan precies voorleggen aan wijkbewoners? Volgens klimaatstichting en energiewerkplaats moet het niet gaan over prijsafspraken, maar vooral om de uitgangspunten voor de nieuwe duurzame warmtevoorziening. Hierover moet eerst consensus bestaan. Dan pas wordt de prijs een thema.
Dwang of keuzevrijheid
Instemming met de wijkuitvoeringsplannen is een mooie eerste stap. Toch zal er ook een zekere mate van dwang nodig zijn, denken Hier en Energiewerkplaats Fryslân. Gemeenten en netwerkbedrijven zien namelijk graag dat zij na oplevering van de duurzame warmtevoorziening niet meer verplicht worden om aardgas te leveren.
Blijft die verplichting bestaan, dan zouden zij in de situatie kunnen terechtkomen waarin zij een heel netwerk voor één gasgebruiker moeten aanhouden. De vurige wens van gemeenten en netwerkbedrijven staat voorlopig nog wel tegenover de mening van de Tweede Kamer: die wil de keuzevrijheid behouden.
Financiering
Moeilijkste deel van het vervolg is de financiering. Volgens Hier en Energiewerkplaats Fryslân zullen gemeenten bewoners past echt meekrijgen als de nieuwe warmtevoorziening niet meer kost dan wat bewoners nu betalen voor aardgas. Die kostenneutraliteit is nog niet zo makkelijk, kijkend naar de huidige lokale warmtenetten. Volgens CE Delft bijvoorbeeld moet er voorlopig nog rekening worden gehouden met “een onrendabele top”.
De oplossing voor de financiering is volgens Hier en Energiewerkplaats Fryslân tweeledig. Enerzijds is het voorstel om bewoners vouchers te geven waarmee zij hun woning kunnen verduurzamen en klaar kunnen maken voor aansluiting op het warmtenet. Deze vouchers die bewoners pas mogen inzetten na goedkeuring van de wijkplannen, vervangen dan de vele subsidiepotjes voor bewoners. Koopwoningeigenaren, verhuurders en VvE’s zouden met de vouchers isolatie, installaties en aansluitkosten kunnen betalen.
Anderzijds denken klimaatstichting en energiewerkplaats aan financiering via een garantiefonds, een medefinancieringsmogelijkheid van de overheid en een exploitatiesubsidie in verband met de onrendabele top. Verder zouden gemeentes een loket moeten inrichten, waar woningcorporaties kunnen aankloppen voor een kortlopende lening, bedoeld voor de ontwikkelkosten, en voor een langlopende lening ter aanvulling van de al aangetrokken financiering.